Amatorski Klub Filmowy „Klaps” powstał w 1969 roku, jako sekcja przyzakładowego domu kultury. Założycielami klubu byli pracownicy Cukrowni „Chybie”: Franciszek Dzida, Józef Orawiec i Kazimierz Pudełko. Obrali formułę dyskusyjnego klubu filmowego i zamierzali popularyzowanie kultury i sztuki filmowej. Członków przybywało, organizowali seanse z wprowadzeniem i dyskusją w kinie „Unia”. Jednakże jeszcze w tym samym roku kupili kamerę, postanowili przekształcić klub dyskusyjny na filmowy i podjęli starania o przyjęcie do Federacji Amatorskich Klubów Filmowych. Zakładali, że będą realizować filmy amatorskie o trwałych wartościach artystycznych i propagować twórczość filmową w środowisku wiejskim. W pierwszym roku powstaje też nazwa klubu „Klaps” i pierwszy dokumentalny zapis wycieczki w Pieniny. W 1970 roku sekcja zyskuje samodzielność, a w czerwcu AKF „Klaps” zostaje członkiem rzeczywistym FAKF, kręci filmy i angażuje się w amatorski ruch filmowy. Ważnym celem staje się prezentowanie społeczności gminy i okolic amatorskiej twórczości, z tej idei wyrastają Przeglądy Filmów Amatorskich. Przeglądy szybko zdobywają renomę w całej Polsce. Na przeglądach odbywają się pokazy i konkurs filmowy, ale także ciekawe imprezy towarzyszące. AKF „Klaps” zorganizował sześć takich imprez, współpracując z Radą Zakładową Cukrowni. W ciągu pierwszych 5 lat klub stworzył 20 filmów na taśmie 8 mm i 16 mm, które wysyłano na wszystkie liczące się konkursy, festiwale i przeglądy filmów amatorskich w Polsce, zyskując nagrody i uznanie. Toteż w 1975 roku, we współpracy z Ministerstwem Kultury i Sztuki, FAKF, Wydziałem Kultury UW w Bielsku-Białej, Wojewódzką Radą Związków Zawodowych oraz Urzędem Gminy, „Klaps” przystąpił do organizacji I Krajowego Festiwalu Filmów Amatorskich „Fabuła – Chybie”. Festiwal „Fabuła – Chybie” był organizowany co dwa lata, ostatni IX odbył się w 1991 roku, od pierwszej edycji składał się z konkursu filmów fabularnych i imprez towarzyszących: spotkań z ludźmi kina, odczytów, sesji i prelekcji, a także występów, wystaw fotografii i malarstwa. Festiwal miał bardzo wysoki poziom artystyczny i organizacyjny, zapraszano znanych twórców filmowych, krytyków, dziennikarzy, jednakże najbardziej znaczącym uczestnikiem – Przewodniczącym jury aż trzech festiwali był Krzysztof Kieślowski. Kieślowski znajduje w „Klapsie” i Franciszku Dzidzie żarliwość i miłość do filmu, a wreszcie pierwowzór Filipa Mosza. To dla Kieślowskiego Franciszek Dzida przygotowuje dokumentację pod tytułem „Kolejna próba ukierunkowania – z pamiętnika wiejskiego działacza”. 29 września 1979 roku w Chybiu miało miejsce wydarzenie o niezwykłej wadze kulturalnej czyli premiera „Amatora” z udziałem reżysera, operatora Krzysztofa Wierzbickiego i wielu członków ekipy. Klapsowicze intensywnie tworzą filmy, a ich prace są stale nagradzane, najbardziej liczące się nazwiska to Franciszek i Jan Dzidowie, Józef Brzóska, Józef Orawiec i Kazimierz Pudełko.

Działalność i osiągnięcia wiejskiego klubu filmowego dostrzegają media, przychodzą też ważne odznaczenia jak Dyplom Ministra Kultury i Sztuki za popularyzowanie kultury filmowej w środowisku wiejskim i kraju. Wciąż wprowadzają nowe formy działalności, by podnosić poziom artystyczny swoich prac i rozwijać klub – w 1976 roku organizują I plener filmowo – fotograficzny (tradycja plenerów przetrwała do dziś), czy warsztaty filmowe z profesjonalistami.

Lata 80. Przynoszą kontakty międzynarodowe, festiwale i zjazdy na Litwie, w Czechosłowacji, na Węgrzech czy ZSRR, a także ciekawa wymianę z filmowcami duńskimi, klub i jego czołowy twórca Franciszek Dzida cieszą się wówczas dużym autorytetem i są zapraszani w roli jurorów czy prelegentów, uznanie symbolizują odznaczenia i nagrody: doroczna nagroda miesięcznika „Kino”, Medal UNICA, Nagroda Wojewódzka w dziedzinie kultury, nagroda Śląskiego Towarzystwa Filmowego. To także kolejny przełom artystyczny związany z zakupem kamery video, pierwszy film video Franciszka Dzidy pt. „Wstałam dziś o siódmej” został nakręcony w 1985 roku i jako „awangardowy” natychmiast doceniony w Polsce i za granicą. Konsekwencją zainteresowania techniką video było powstanie pierwszego w województwie klubu video, który pozwolił w nowy sposób popularyzować film. Klub współpracuje ze Stowarzyszeniem Filmowców Polskich, Wojewódzkim Ośrodkiem Kultury w Bielsku-Białej, Środowiskowym Centrum Kultury.

Lata 90. naznaczają przemiany ustrojowe, smutna wiadomość o śmierci Krzysztofa Kieślowskiego, ale także nawiązanie nowych kontaktów z Polską Akademią Nauk w Gołyszu, bielskim Biurem Wystaw Artystycznych i środowiskiem akademickim. Wtedy to „Klaps” zaczyna mocno akcentować wagę filmu dokumentalnego i dokumentacji fotograficznej w życiu lokalnej i regionalnej wspólnoty. W 1994 roku Franciszek Dzida przedstawił władzom program „Centrum Dokumentacji Filmowej”, który nie został wdrożony formalnie, ale jako kolejna idea poszerzył misję klubu. Nowe imprezy filmowe to retrospektywne przeglądy filmów dokumentalnych i Piknik filmowy (pierwszy zorganizowano w 1999 roku). Obchody „Urodzin kina” zaowocowały „Niezależną Inicjatywą Filmową. Wieczór Konesera”. Spotkania prowadzone przez Rafała Cymorka i Jarosława Świcia, były kontynuacją pierwotnych założeń klubu. Do AKF „Klaps” dołączają młodzi ludzie, kiełkuje nowy pomysł – edukacji filmowej dla młodzieży szkolnej. Do „Klapsa” wciąż zapraszani byli reżyserzy, krytycy, znawcy kina. Do najważniejszych gości tamtego dziesięciolecia należał niewątpliwie Krzysztof Wierzbicki, który w 1999 roku realizuje film „Kieślowski i jego Amator”. Wtedy też powstał znaczący film „Anima”, otwierający okres średnio i długometrażowych filmów fabularnych z udziałem profesjonalnych aktorów. Lata 90. zamykają obchody 30-lecia klubu, z którymi wiążą się wydarzenia kulturalne, ale również otwarcie galerii „Balkon”, uruchomienie kina „Radość”, a także powstanie funduszu stypendialnego dla twórców. Utworzenie galerii „Balkon” przyczyniło się do świetnej promocji twórczości fotograficznej w lokalnym środowisko. Konkurs grantów, doskonale stymulował lokalne środowisko artystyczne i przyciągał młodych, realizowano 4 – 5 projektów filmowych i fotograficznych rocznie.

Prawdziwą odmianę przyniósł rok 2003, kiedy ruszyła Szkoła filmowa i uruchomienie warsztatów fotograficznych dla dzieci i młodzieży z gminy Chybie. Za sprawą edukacji filmowej i fotograficznej obok filmów Józefa Brzóski, Danuty Ryszki, Kazimierza Pudełko głównie o charakterze kronikarskim i dużych produkcji klubu w reżyserii Franciszka Dzidy takich jak „Strefa zmierzchu” z Janem Nowickim, „Wędrowiec” i „15 fotografii” z Piotrem Machalicą czy Anną Guzik, „Różowy klucz” z aktorami krakowskimi powstaje blisko 30 etiud i filmów fabularnych i drugie tyle utworów dokumentalnych, od kilkuminutowych widokówek po kilkudziesięciominutowe portrety zasłużonych chybian, młodych twórców. A co równie ważne AKF „Klaps” staje się klubem wielopokoleniowym, stowarzyszającym dzieci, młodzież, dorosłych i seniorów, którzy razem tworzą. Działalność klubu a szczególnie Franciszka Dzidy uhonorowano kolejnymi odznaczeniami na poziomie powiatowym. „Klaps” wciąż był dostrzegany w ogólnopolskich mediach, w latach 2000. powstają duże publikacje w „Gazecie Wyborczej”, czy „Polityce”, doczekał się hasła w „Encyklopedii kina”. Kolejne filmy „Klapsa” w reżyserii F. Dzidy kwalifikują się do ogólnopolskich festiwali: „Era Nowe Horyzonty” czy Festiwalu Filmów Fabularnych w Gdyni, utwory młodszych klapsowiczów zdobywają uznanie w konkursach twórczości nieprofesjonalnej – w lokalnym SFART, Międzynarodowym Festiwalu Filmów Nieprofesjonalnych „Kochać człowieka”. Klub z niesłabnącym zaangażowaniem rozpowszechnia kulturę filmową w środowisku lokalnym i promuje własny dorobek i fragment polskiej kultury filmowej w kraju i za granicą.

Utwory AKF „Klaps” są prezentowane w ośrodkach uniwersyteckich (UJ w Krakowie, UŚ w Cieszynie czy ATH w Bielsku-Białej), w kinach i ośrodkach kultury w całym regionie, regularnie w czeskiej gminie partnerskiej, utwór „15 fotografii” emitowała telewizja „Canal+”. W 2013 roku AKF „Klaps” musiał się zmierzyć z wielkim ciosem jakim była choroba i śmierć Franciszka Dzidy i wyszedł z tej próby zwycięsko. Współczesny Amatorski Klub Filmowy „Klaps” kontynuuje idee, pomysły i cele, które stawiali sobie twórcy, liczy 55 członków, szczyci się dorobkiem ponad 250 filmów i wielu cykli fotograficznych, a także sporym archiwum, pieczę nad funkcjonowaniem klubu ma Gminny Ośrodek Kultury. Sprawuje misję krzewienia kultury filmowej na wsi poprzez warsztaty filmowe i fotograficzne, spotkania z twórcami filmowymi, projekcje z dyskusjami (najnowszy projekt to „Wieczór z dokumentem”), wyjazdy do kina. Rozpowszechnia wiedzę o filmie i fotografii poprzez otwarte spotkania z ludźmi kina, warsztaty z profesjonalistami, spotkania dla młodzieży szkolnej, a także prowadząc regularną edukację nieformalną dla dzieci, młodzieży i dorosłych – od kilku lat funkcjonują 3 grupy filmowe i 3 grupy fotograficzne, organizując plenery filmowo-fotograficzne dla klubowiczów. Uczestnictwo w różnych formach edukacji artystycznej pozwala na rozwijanie zainteresowania sztuką i rozbudzanie zamiłowania do wypowiedzi artystycznych. Klub dokumentuje życie kulturalne i społeczne w gminie, klubowicze pełnią dyżury reporterskie podczas imprez, podejmują tematy dokumentalne w swoich poszukiwaniach artystycznych. Zajmuje się również organizowaniem wydarzeń kulturalnych skoncentrowanych na filmie i fotografii a wśród nich Piknik Filmowy z AKF „Klaps”, wystawy fotografii, cykl podróżniczy „Byłem tu…” premiery i pokazy filmowe, spotkania z mistrzami – twórcami filmowymi i fotografikami. Uczestniczy i realizuje projekty edukacyjne, animacyjne i inwestycyjne finansowane ze źródeł zewnętrznych, ostatnie to „Ekspedycja do źródeł czyli dokument w Chybiu” (PAFW), „Nowa era edukacji filmowej. Modernizacja pracowni filmowej dla uatrakcyjnienia oferty edukacji filmowej” (MKiDN), „Zielona Akademia Filmu i Fotografii. Tworzenie kół zainteresowań” (EFR), „45 lat AKF „Klaps”. Przedsięwzięcia jubileuszowe – piknik filmowy, folder, wystawa archiwaliów” (PROW), „Polska światłoczuła” (PISF, MKiDN). Opracowuje, chroni i przechowuje materiały archiwalne – filmy szczególnie na taśmie 8 mm, 16 mm, video, fotografie, przezrocza, dokumenty, kroniki, listy, plakaty, afisze, tworząc archiwum i przyczyniając się do ochrony dziedzictwa kulturowego i tożsamości lokalnej wspólnoty. Poprzez różnorodne działania artystyczne stymuluje i animuje międzypokoleniowe zrzeszenie i lokalną społeczność.

Mieszkańcy gminy a także lokalne instytucje chętnie wspierają a nawet współtworzą filmy, fotografie, akcje artystyczne wraz z „Klapsem”. Pomaga wyrównywać szanse wiejskiej młodzieży wobec ich rówieśników. Nawiązuje współpracę z naukowcami, instytucjami, dziennikarzami badającymi lub opisującymi amatorski ruch filmowy, hołdując przekonaniu, że to wyjątkowy, wartościowy obszar historii kina polskiego, który „Klaps” współtworzy od 50 lat. Współdziałaliśmy min. z Neilem Kuningsem i Marią Lewandowską w projekcie „Entuzjaści”, Katarzyną Surmiak-Domańską autorką książki „Kieślowski. Zbliżenia”, Beatą Berezą i Grzegorzem Szymanikiem z „Laboratorium dokumentu” przy książce „Nietutejsi. Kieślowski i inne opowieści”, doktorantką UJ Pauliną Herezińską, magistrantami z UJ i UŚ, Silesia Film przy projekcie „Home movie Day. Święto kina domowego w kinie Kosmos”. Najważniejsze jest tworzenie filmów i fotografii i kontynuacja tradycji wiejskiego klubu filmowego, jedynego w całej Polsce, istniejącego i aktywnego od 50 lat.

Anna Zachurzok